پوکی استخوان باعث ضعیف‌شدن و شکنندگی استخوان‌ها می‌شود – در این حالت استخوان به قدری شکننده می‌شود که حتی فشارهای خفیف مانند خم‌شدن یا سرفه می‌تواند باعث شکستگی شود. شکستگی‌های مربوط به پوکی استخوان معمولاً در مفصل ران، مچ دست یا ستون فقرات اتفاق می‌افتد.
استخوان بافت زنده‌ای است که دائماً در حال شکسته شدن و جایگزینی است. پوکی استخوان زمانی اتفاق می‌افتد که ایجاد استخوان جدید با از دست دادن استخوان قدیمی هماهنگ نباشد.
مردان و زنان از هر نژاد درگیر پوکی استخوان می‌شوند. اما زنان سفیدپوست و آسیایی – به ویژه زنان مسن که یائسه شده‌اند – بیشتر در معرض خطر هستند. داروها، رژیم غذایی سالم و تمرینات کاهش وزن می‌توانند به جلوگیری از تحلیل استخوان یا تقویت استخوان‌های ضعیف بدن کمک کنند.
علائم پوکی استخوان چیست؟
به طور معمول در مراحل اولیه پوکی استخوان هیچ علائمی وجود ندارد، اما هنگامی که استخوان‌ها به علت پوکی استخوان ضعیف شدند، احتمال بروز علائم و نشانه‌های زیر وجود دارد:
- کمردرد، ناشی از شکستگی یا ریزش مهره‌های ستون فقرات
- کوتاه شدن قد با گذشت زمان
- خمیدگی قامت
- شکستگی استخوان زودتر از حد انتظار
عوامل تشدیدکننده احتمال پوکی استخوان چیست؟
تعدادی از عواملی که احتمال پوکی استخوان را افزایش می‌دهند، عبارتند از: سن، نژاد، سبک زندگی، شرایط پزشکی و روش‌های درمانی.
1- عوامل غیرقابل تغییر
برخی از عوامل تشدیدکننده پوکی استخوان که غیر قابل تغییر هستند، عبارتند از:
– جنسیت: زنان بیش از مردان به پوکی استخوان مبتلا می‌شوند.
– سن: هرچه سن بالاتر می‌رود، خطر پوکی استخوان بیشتر می‌شود.
– نژاد: سفیدپوستان یا نژادهای آسیایی بیشتر در معرض خطر پوکی استخوان قرار دارند.
– سابقه ارثی: افرادی که خانواده آنان سابقه پوکی استخوان دارند، بیشتر از سایر افراد در معرض پوکی استخوان هستند.
– اندازه جثه بدنی: مردان و زنانی که جثه بدن کوچکی دارند، بیشتر از سایر افراد در معرض خطر هستند، چرا که توده استخوانی کمتری دارند.
2- سطح هورمون بدن
پوکی استخوان بیشتر در افرادی دیده می‌شود که هورمون‌های خاصی در بدنشان زیاد یا خیلی کم باشد. به عنوان مثال:
– هورمون‌های جنسی: کاهش سطح هورمون‌های جنسی باعث تضعیف استخوان می‌شود. کاهش سطح استروژن در زنان در یائسگی یکی از قوی‌ترین عوامل خطر ابتلا به پوکی استخوان است.
– تستوسترون و استروژن: با افزایش سن به تدریج سطح تستوسترون در بدن مردان کاهش می‌یابد. درمان سرطان پروستات که باعث کاهش سطح تستوسترون در مردان و درمان سرطان پستان که میزان استروژن را در زنان کاهش می‌دهد، پوکی استخوان را تشدید می‌کنند.
– مشکلات تیروئید: مقدار زیاد هورمون تیروئید باعث از دست رفتن استخوان می‌شود. اگر تیروئید بیش از حد فعال باشد یا بیش از حد داروی هورمون تیروئید برای درمان تیروئید کم کار مصرف شود، این اتفاق می‌افتد.
– غدد دیگر: پوکی استخوان همچنین با فعالیت بیش از حد پاراتیروئید و غده فوق کلیه همراه است.
3- عوامل رژیم غذایی:
پوکی استخوان به احتمال زیاد در افرادی بروز می‌کند که:
– کلسیم کمی مصرف می‌کنند: کمبود کلسیم در درازمدت در ایجاد پوکی استخوان نقش دارد. مصرف کم کلسیم منجر به کاهش تراکم استخوان، از بین رفتن زودرس استخوان و افزایش خطر شکستگی می‌شود.
– از اختلالات اشتها رنج می‌برند: محدودیت شدید در صرف غذا و کمبود وزن باعث ضعیف‌شدن استخوان در مردان و زنان می‌شود.
– جراحی دستگاه گوارش کرده‌اند: جراحی برای کاهش اندازه معده یا برداشتن بخشی از روده، میزان سطح موجود برای جذب مواد مغذی از جمله کلسیم را محدود می‌کند.
4- شرایط پزشکی:
خطر پوکی استخوان در افراد با یکی از مشکلات پزشکی زیر بیشتر است:
– رماتیسم مفصلی
– بیماری سلیاک
– بیماری التهابی روده
– بیماری کلیه یا کبد
– سرطان
– لوپوس
5- سبک زندگی:
برخی از عادت های بد می‌توانند خطر پوکی استخوان را افزایش دهند. به عنوان مثال:
– سبک زندگی کم تحرک: خطر ابتلا به پوکی استخوان در افرادی که زمان زیادی را به نشستن می‌گذرانند، بیشتر از افرادی است که تحرک بیشتری دارند.
– مصرف بیش از حد الکل: مصرف بیش از حد نوشیدنی‌های الکلی در روز خطر پوکی استخوان را افزایش می‌دهد.
– استعمال دخانیات: تحقیقات نشان داده که استفاده از تنباکو در تضعیف استخوان‌ها نقش دارد.
روش‌های پیشگیری از پوکی استخوان چیست؟
– مصرف پروتئین: پروتئین یکی از عناصر سازنده استخوان است.
– وزن متعادل: هر دو مورد اضافه وزن و یا کمبود وزن، احتمال تضعیف استخوان و شکستگی را افزایش می‌دهد. حفظ وزن سالم بدن همانطور که به طور کلی برای سلامتی مفید است، برای استخوان‌ها نیز مفید است.
– مصرف کلسیم: زنان و مردان بین 18 تا 50 سال روزانه به 1000 میلی‌گرم کلسیم نیاز دارند. این مقدار ، در سن 50 سالگی برای زنان و 70 سالگی برای مردان به 1200 میلی‌گرم افزایش می‌یابد.
– مصرف ویتامین D: ویتامین D توانایی جذب کلسیم در بدن را افزایش می‌دهد و سلامت استخوان را از راه‌های دیگر بهبود می‌بخشد. افراد می‌توانند مقداری از ویتامن D مورد نیاز خود را از طریق نور خورشید دریافت کنند، اما به طورکلی برای حفظ سلامت استخوان، مصرف روزانه 600 واحد ویتامین D برای بزرگسالان 50 تا 70 ساله و 800 واحد برای بزرگسالان بالای 70 سال توصیه می‌شود.
– ورزش: ورزش می‌تواند در ساختن استخوان‌های محکم کمک کند و روند زوال استخوان را کندتر کند. ورزش کردن در هر سنی برای بدن مفید است، اما شروع ورزش منظم در جوانی، بیشترین مزایا را برای فرد دارد.